Oyun, çocuğun bedensel ve mental gelişiminde en büyük etkenlerden biridir. Çocuk, oyunda ve oyun alanlarında kendini keşfetmeyi, duygularını kontrol edebilmeyi, insanlarla uyumlu iletişim kurabilmeyi ve gördüğü herhangi bir şeyi olduğu gibi değil, daha geniş perspektifle değerlendirmeyi öğrenir. Toplumun yapısı ve kültürel özelliğine göre çocukların oyun istekleri farklılık gösterse de açık alanda oynama istekleri ortaktır. Açık alanda oynama imkanı bulamayan çocuklarda, komşuları rahatsız etmemek için enerjinin rahat bir şekilde atılamaması ve enerjinin birikmesi, çocukta agresifliğin ortaya çıkmasına sebep olabilir.
Çocuğun açık alanda oynayabilmesi, oyun mekanı dağılımının iyi bir şekilde planlanmasına bağlıdır. Bu dağılım, çocuğun fiziksel, zihinsel ve duygusal gelişim seviyesi ile görsel erişilebilirlik gibi etkenlerle şekillenir. Örneğin, 2-3 yaşlarındaki çocuk oyun oynadığı sırada güvendiği bir kişinin görüş alanında olmak isterken, 6-7 yaşlarındaki çocuk mekanı zihinsel olarak algılayabildiği için birinin denetimine ihtiyaç duymadan oynayabilir. Bu şekilde yaş arttıkça çocuğun güvendiği kişiye duyduğu bağımlılık azalır ve oyun alanı için konuta olan mesafe uzayabilir. Konut bölgelerine yakın olarak planlanan oyun alanları, ulaşım ve özellikle okul çağı çocuklarının ebeveyn olmaksızın erişebilme kolaylığı nedeniyle daha fazla kullanılmaktadır.1 Ayrıca oyun mekanları, iklim ve topografya gibi doğal faktörlerden de etkilenir. Örneğin, aileler oyun alanı için daha güvenli olması sebebiyle düz araziyi tercih ederken çocuklar için engebeli arazi daha çekicidir.
Çocuk oyun mekanları büyüklüğüne, hizmet verdiği yaş grubuna, bulundurduğu oyun elemanlarına ve imkan tanıdığı oyun türüne göre birbirinden farklıdır.
Oyun Mekanı Çeşitleri
6 yaşından küçük özellikle 3-6 yaş grubu çocuklara hizmet veren oyun elemanlarının bulunduğu oyun mekanları 'çocuk bahçesi' olarak isimlendirilir.2
Oyun elemanlarının sıradanlaşmamış renkte, dokuda, formda ve boyutta olduğu, görsel olarak göze daha çekici gelen ve birden çok kullanıma izin verdiği bahçeler ise daha az rastladığımız çağdaş çocuk bahçeleridir. Bu tür oyun bahçeleri çocukların motor becerilerini daha çok geliştirdiği için daha değerlidir. Çocuk bahçeleri ile ilgili çoğu araştırma, çağdaş oyun alanlarının eğitsel açıdan daha değerli oyun biçimleri sunduğunu ve çocuklar tarafından daha çok tercih edildiğini ve uzun süreli kullanıldığını ortaya koymaktadır. Geleneksel oyun alanlarında çocuğun ortalama oyalanma süresi 20 dakika iken çağdaş oyun alanlarında bu süre ortalama 32 dakikaya çıkmaktadır.3 İngiliz Düşünür Moore, çocukların hareketli ve dikkatlerinin dağınık olması özelliğinden yola çıkarak oyun mekânlarının çok seçenekli etkinlik imkanı sunabilmesi gerektiğini söylüyor. Yani bir oyun alanı, çocuklar o etkinlikten sıkıldığında bir diğerine başlayabilmeleri için gerekli ortamı sağlayabilmeli.
Çocuk bahçesinin güncel örneklerinden biri olarak İstanbul Ferahevler’de 0-3 yaş grubu ve aileleri için Superpool tarafından tasarlanan Attila İlhan Parkı örneğini görüyoruz. Park, klasikleşmiş park elemanları kullanılmadan, bebek kullanıcıların gelişim evreleri ve ebeveynlerin gereksinimleri göz önünde bulundurularak tasarlanmış. Parkın farklı bölümleri farklı faaliyetler için alanlar tanımlıyor: Zıplama, tutunma, yuvarlanma, tırmanma, kayma.
Amerika’da bulunan Paco Sanchez Park'ta da çağdaş oyun bahçesinin bir örneğini görüyoruz. Parkın renkleri, formu ve oyun ögeleri alışılmış park örneklerinden farklıdır.
Örneklerdeki parkların aksine hemen her çocuk bahçesinde görebileceğimiz monotip, sıradan, sabit, tek bir kullanıma izin veren, az işlevli oyun elemanlarının bulunduğu geleneksel çocuk bahçesine çok sık rastlamaktayız. Tahterevalli, salıncak, kaydırak, dönen tablalar ve sallanma tırmanma barları bu geleneksel çocuk bahçesinin vazgeçilmez elemanlarıdır.
Meksika Los Héroes Park’ta ise salıncak, kaydırak ve sallanma tırmanma elemanları ile alışılagelmiş çocuk bahçesinin bir örneğini görüyoruz. Çocuklar için hangisinin daha çekici olduğunu örnekler üzerinden değerlendirebiliriz.
Bir diğer yaş grubu olan ve ihtiyaçları değişen 5-16 yaş grubundaki çocuklara hizmet vermeyi amaçlayan, alan büyüklüğü ve konuta olan mesafesi hizmet verdiği yaş grubuna göre değişiklik gösteren, yumuşak peyzaj elemanlarını görebileceğimiz oyun mekanları, çocuk oyun alanı olarak isimlendirilir. Ön bahçeler ve konut avluları bu tür yarı özel-yarı kamusal çocuk oyun alanlarına, oyun için düzenlenmiş kentsel alanları ise kamusal çocuk oyun alanlarına örnek verebiliriz. Bunların dışında sokaklar, meydanlar ve bazen de otoparklar (güvenliği tartışılır şekilde) hemen her şehirde önemli çocuk oyun alanlarıdır.
Çocukların gerçek malzemelerle kendi oyunlarını oluşturup geliştirebildikleri, becerileri doğrultusunda üreticiliklerini aktifleştiren, yapıcı ve üretici olmayı amaçlayan oyunların ağırlıkta olduğu mekanlar ise macera oyun alanı olarak isimlendirilir. Bu tür oyun alanlarında çocuklar bir eğitimci denetiminde tamamen serbest olduklarında neler üretebilecekleri konusunda kendilerini daha iyi tanırlar, birinin yardımına ihtiyaç duymadan güçlü bir şekilde sorunları çözebilmeyi ve sorumluluk alabilmeyi oyun içinde deneyimleyerek öğrenmiş olurlar. Araştırmaya göre macera oyun alanları görsel açıdan en az çekici ve en az estetik oyun mekanı türü olmasına karşın çocukların en uzun süre kaldıkları alanlardır.3
Vietnam’da bulunan Trang Keo Parkı‘nda macera oyun alanının bir örneğini görüyoruz. Bu parkın yapım sürecine çocuklar da dahil edilmiştir. Sonuçta, hiç kimse çocukların ihtiyaçlarını, kendilerini rahat ve güvende hissettikleri eğlenceli bir mekanın nasıl olacağını çocuklar kadar bilemez.
1 Özgen Y, Aytuğ A (1992), Kullanıcı Eğilimleri Açısından Çocuk Oyun Alanları ve Araçları Üzerine Bir İnceleme, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi 42, 99-118.
2 Sevgi YILMAZ, Zöhre BULUT (2002), Kentsel Mekanlarda Çocuk Oyun Alanları Planlama ve Tasarım İlkeleri, Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 347.
3 Acar H (2003), Çocuk Oyun Alanlarında Kullanıcıların Bitki Tercihlerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma: Trabzon Kenti Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 167.
Burcu Turhan. Nuh Naci Yazgan Üniversitesi'nde mimarlık eğitimini 2018 yılında tamamladı. Öğrenciyken yapmış olduğu, çocuklara yönelik sivil toplum kuruluşlarını bir araya getirme projesiyle beraber çocuk mekanlarına ilgi duymaya başladı ve bu konudaki araştırmaları hala devam ediyor.
Siyaset felsefesi ve tarihi açısından Nizamü'l-Mülk'ün "Siyasetnamesi" ile Machiavelli'nin "Prens"i birçok defa karşılaştırılmıştır. Ancak bu defa, zaman üzerinden yola çıkarak tarihsel bir okuma yapılmamıştır. Tarihsel metinler, günümüzdeki bir mimarın gözünden mekânsal olarak ele alınmıştır.
Read more
Ahmet Doğu İpek’in Arter’de yer alan “Başımızda Siyahtan Bir Hâle” isimli sergisi sanatçının 2020–2022 yılları arasında farklı mecraları kullanarak ürettiği eserleri bir araya getiriyor. Heval Zeliha Yüksel, farklı duyulara ve sayısız deneyime açık olan sergiyi Ahmet Doğu İpek ile gezerek sergiye dair izlenimlerini yazdı.
Read more
