Güncel Hayata Türk Evi Penceresinden Bakmak
Dünyanın neredeyse tamamının sokakları sadece pencerelerden
izleyebildiği veya sadece temel ihtiyaçlarını karşılayabilmek için evinden
çıkabildiği bu salgın döneminde, sanıyorum ki, insanların sağlık
problemlerinden sonra başa çıkmak için uğraştığımız en önemli konu insan ile
sokak arasındaki ilişkinin sekteye uğraması. Her yerden üstümüze gelen üretken olma
baskısı da cabası…
Peki sokak ve doğa evlerimizin içinde olsaydı, temel ihtiyaçlarımızın çoğunu
evimizin içindeyken temin edebilseydik ve aile üyelerimizin çoğu ile aynı
sınırlar içerisinde yaşayabilseydik nasıl olurdu?
Bu dönemde, 4 metrekarelik balkonda bunları düşünürken ve araştırmalar yaparken
bir süredir ilgilendiğim geleneksel yapıların özellikle Mimar Sedat Hakkı Eldem’in
“Eski Osmanlı devletinin sınırları içinde eski tabirleriyle Rumeli ve
Anadolu bölgelerinde oluşmuş ve 500 sene kadar devam etmiş, kendi
özellikleriyle belirginleşmiş bir ev tipi”1olarak
tanımladığı Türk evlerinin yaşadığı dönemdeki insanlara bu imkânları
sağladığını öğrendim.
Türk evlerinin içinde yaşayan bireylere sunduğu imkanlardan ilki çoğunun yüksek
duvarlar ile çevrili olmasıdır. Bu çözüm, Türklerin müslümanlığı kabul ettikten
sonra mahremiyet kavramına önem vermelerinin sonucu ortaya çıkmıştır. Bu sayede
hane halkına ev sınırları içerisinde sokak ve doğa ile bağlantılı bir yaşam
sürme olanağı sunmuştur. Aslında bu durum size sokağın içindeki evi
yaşatabilmektedir.
Türk evi plan örneği, Prof. Önder Küçükerman2
Dahası bu evlerin her bir odası banyo(gusülhane), ocaklık, sedir ve yüklük gibi
üniteler barındırarak Türk çadırı geleneğinden öğrendiği tüm tecrübeleri
yaşatmıştır. O evde yaşayan çocuklar yaşları geldiğinde ‘’ev’’lenerek eşleri
ile kendilerine özel odalarında yaşamlarını sürdürmüşlerdir. Bu sayede bir evin
içinde aynı aile birbirlerinden yarı-bağımsız olarak genişlemiş ve her bir
odadaki yaşam açıldığı ortak alanda ise "hayatı" bulmuşlardır.2
Ayrıca bu yüksek duvarlar ile çevrili alanın içerisinde bulunan avlu ise ev
halkının ortak ihtiyaçları için mutfak, kiler ve hamam gibi mekânların yer
almasına olanak tanırken, o ev sınırları içinde de ekip biçerek üretim yapılmasına
imkân vermiştir. Böylece ev sınırları içerisinde insanlara üretken olabilme
fırsatı da ev halkından esirgenmemektedir.
Türk evi bahçesi, Furkan Gültekin
Bu noktalara ek olarak ise Türk Evlerinin inşasında kullanılan başlıca yapı
malzemeleri taş, ahşap ve kerpiç olup bu malzemelerin seçimi
inşa edilecek bölgelerdeki kaynaklara göre farklılık göstermiştir. Bu seçim,
aslında, günümüzde karşılaştığımız pek çok probleme çözüm oluşturabilmektedir.
Örneğin, bu yapılar doğa ile tam uyumlu halde inşa edilmiş ve tüm yaşamları
süresince de doğanın bir parçası olarak işlev görmüştür ki bu süreç aslında tüm
dünyada çok önem verilen ‘’sürdürülebilirlik’’ kavramının gerektirdiği enerji
tasarrufu, sıfır atık ve döngüsel ekonomi gibi neredeyse tüm şartları yerine
getirebilmektedir.
Başka bir örnek vermek gerekirse, bu malzemeler içinde özellik ahşap günümüzde
sıkça kullandığımız beton malzemesine göre çok daha sünek olmasıyla birlikte,
dayanım/yoğunluk değerleri incelendiğinde aynı ağırlıktaki çelik malzemesi ile
çok yakın taşıma kapasitesine sahiptir.3 Eğer depremin hayatın bir
parçası olduğu bir coğrafyada bu felakete dayanıklı yapılar tasarlamayı ve inşa
etmeyi planlıyorsanız, bu özelliklerin size ziyadesi ile faydası dokunacaktır.
Sözün özü, yaşadığımız çağda elimizde bulunan imkânlar ve yaşadığımız çevre
bizlere için çok büyük kolaylıklar sağlamaktadır. Kültürümüzde var olan ve
geçmişte sıklıkla yapılmış uygulamaların mevcut sorunlarımızı çözebilmemizde ve
gelecek ile ilgili planlarımızı şekillendirmemizde yardımcı olabileceği kanaati
içerisindeyim.
1 Sedad Hakkı Eldem, ''Türk Evi Plan Tipleri'', İTÜ, Mim.Fak., 1968, sf.10.
2 Anadolu Mirasında Türk Evleri, Küçükerman Ö., Güner Ş., 1995, İstanbul.
3 Ario Ceccotti, ''CE49G.01 Ders Notları'' Boğaziçi Üniversitesi, 2019, İstanbul.
Furkan Gültekin. İnşaat Mühendisi. Boğaziçi Üniversitesi Deprem Mühendisliği bölümünde şu an yüksek lisans çalışmalarına devam etmektedir. Temel ilgi alanı deprem olması ile birlikte, Türk evlerine, modern ve ahşap yapılara da ilgi duyuyor ve Türkiye Tasarım Vakfı etkinliklerinin de sıkı takipçilerinden biri.
#Mimarlık Tarihi
