Bir Zamanlar Anadolu’da Mekan

Nuri Bilge Ceylan’ın izlemediğim tek filmiydi Bir Zamanlar Anadolu’da. Evde kal çağrılarının artmasıyla beraber oluşturduğum film listesinde en üstte yerini aldı bu film. 2011’de izlerim deyip bir daha dönüp bakmamıştım. İzlediğimdeyse ilk cümlem ‘’iyi ki daha önce izlemedim’’ oldu. Çünkü 2011 yılında bu filmi mimarlık ve mekân algısından uzak ele alacaktım. Ancak şu an mimarlık eğitimini tamamlamış ve fotoğraf çekmeyi seven biri olarak filmi çok daha iyi anlamlandırdığımı düşünüyorum. Muhtemelen yıllar sonra daha da iyi anlayacağım.

Senaryosu Nuri Bilge Ceylan, Ebru Ceylan ve Ercan Kesal tarafından hazırlanan filmin bir repliği sayesinde Avanoslu Ercan Kesal’in çevresinde oluştuğunu anlıyoruz. Ercan Kesal; bozkırı, taşrayı çok iyi bilen biri. Bir Zamanlar Anadolu’da doktorluk yaptığı bir geçmişe de sahip. Böylelikle filmin gerçek hayattan çıktığını ve bunu bozkırın sosyolojisini ele alarak işlediğini net bir şekilde ifade edebiliriz.

Nuri Bilge Ceylan Sineması’nda ‘Koza’dan bu yana kendisini ağırlıklı olarak hissettiren mekân (sonraki yapımlarında kentle ilişkilenen öyküler olsa bile) kasabadır. Kasaba, hem sınırlarıyla içine hapsettiği doğallıktan bunalıma kadar genişleyen sıkıntıyı, hem de sınırları dışında yaşanılan kopuş ile birlikte eski bağları yeniden hatırlatan bir aidiyeti zaman-uzam bağlamında kavramsallaştırır. Sıkıntının döngüselleşmesi kaynağını kasaba atmosferinin sürekliliğinden alır.

Kasabalarda hayat, bozkır ortasında sürdürülen yolculuklara benzer. Her tepenin ardında yeni bir şey çıkacakmış duygusu oluşur. Ancak her zaman birine benzeyen, kaybolan ve kıvrılan tek düze yollar ile karşılaşırsınız. Bunun farkında olan Bir Zamanlar Anadolu da her tepenin ardına detaylar ekliyor ve bu detayları madde ile ilişkilendiriyor. Bozkırda dolaşırken göz ardı ettiğimiz, küçük ama kıymetli mekânlara odaklanıyor. Yalnız topak bir ağaç, bir çeşme ve bazen de bir kabartma. Bu üç başlığa farklı bir ölçek olan köyü de ekleyebiliriz. Her şeyin sıradan olduğu, ancak o sıradanlığın aslında sıra dışı olduğu o köyler. Filmde olduğu gibi bu yazıda da benim için başrol bu kavramlar olacak.

Bir Zamanlar Anadolu'da, Filmloverss.

Taşranın başrolde olduğu film, 12 saatlik bir süreci ele alıyor. Film, bir ceset arayışına çıkan devlet memurlarının, her yerin birbirine benzediği taşrada 3 araba ile yollara düşmesi ile başlıyor. Akşamüstü başlayıp ertesi günün öğle saatlerine doğru süreç tamamlanıyor. Akşamüstü olduğunu, ilk sahnede karanlığa doğru giden gökyüzünün mavi tonlarından anlıyoruz.

Bir Zamanlar Anadolu'da, IMDB. 

Bir Zamanlar Anadolu'da, Filmloverss.

Bir Zamanlar Anadolu’da filmi, ele aldığı konuyu taşranın mekânları ile bize anlatıyor. Bu anlatma dili kelimelerden biraz bağımsız ilerliyor. Her gün karşılaştığımız ama fark edemediğimiz yerlerin hayatın ne denli içinde olduğunu anlatıyor. Aslında bize sıradan gelen konu ve kavramlar hayat içerisinde sandığımızdan çok daha önemli rollere sahip. Yalnız topak bir ağaç, bir çeşme ve bazen de bir kabartma. Yol alırken fark etmediğimiz ama bulunduğu muhitte önemli bir rolü olan mekanlar. Belki de bizim de çevremizde, yaşadığımız kentlerde buna benzer mekânlar belirlemişizdir. Kim bilir?

Bir Zamanlar Anadolu'da, IMDB. 

Bünyamin Atan. İlköğretim ve lise eğitimini Mardin’de tamamladıktan sonra Eskişehir Anadolu Üniversitesi Mimarlık Bölümü’nden mezun oldu. Katıldığı mimari proje yarışmalarında çeşitli ödüller aldı. Mimarlığı coğrafya ve yerellik üzerine işlemeyi seviyor. İtü Teknopark’ta araştırmalarına devam ederken, kurulan mimari ekiplerle çeşitli ölçeklerde projeler üretiyor. Mezun olduğu yıldan beri farklı okullarda jüri ve stüdyo yürütücülüğü yapmaya devam ediyor. Fotoğraf gözünden bakmayı, mimarlığın bir gereği olarak nitelendiriyor. Filmlerin, perspektif ve ölçeği ele alış biçiminin mimarlığına katkı sunduğunu ifade ediyor. Bu nedenle sinema-mekân konusuna ilgi duyuyor. Ayrıca gezerek anlamayı ve okumayı seviyor.